Öncelikle bu rehberde kendi oynamış olduğum modlu amerika save'imden anlatacağım. Bu save de tamamen kapitalist yönelimli bir oynayış tarzı oldu. Sosyalist tarzı oynadığım da oldu fakat kendimce kapital ekonomi en iyi olduğunu düşünüyorum.

Gördüğünüz üzere Gelir ve Giderlerim. Diğer yandan devasa bir inşaat sektörü sahibim. Şimdi bunları detaylandıralım.


Gelirler
Gelir Vergileri: Çalışan Nüfustan aldığınız vergilerdir. Bu vergiler kanunlarlar artabilir veya azabilir(kişi başı, düz oranlı vs). Kısacası ne kadar kişi çalışırsa o kadar kar elde edersiniz.
Temettü Vergiler: Binalar üzerinden elde ettiğiniz vergilerdir. Binalarınız ne kadar verimli kazanırsa o kadar kazanırsınız.
Para Basma: GDP'niz oranlı artar ayrıca altın madenleri de arttırır. Oyunda enflasyon gibi bir kavram olmadığından para basmanın size zararı yoktur.
Diplomatik Paktlar: Subjectleriniz ve savaş tazminatları üzerinden elde ettikleriniz

Giderler
Devlet Binaları için Mallar: Devlet binaları kağıt,alet, kömür, elektrik tükettiklerinden bu malları eğer pahalı alırlarsa doğrudan size yansıyor. Olabildiğince bu malların pahalı olmasının önüne geçin.
Kamu Çalışanı Ücretleri: İnşat sektörü, üniversite, devlet yönetim binaları gibi binalarda çalışan nüfusa harcadığınız ücrettir. Bu binaları inşa etmeden önce mutlaka gelirinizi kontrol ederek inşa edin. Size doğrudan kazanç sağlamazlar.
Askeri Binalar için Mallar: Yukarıdaki devlet binaları için olan mantıkla aynı mantıktır. Kışlalar ne kadar pahalı mal alırsa gideri size büyük patlar.
Sübvansiyonlar: Genelde bu altyapı içindir. Binaların zarara uğramasın ve istihdam sağlanması için sübvansiye etmeniz gerekir. Bunu altyapı ve kanallara mutlaka yapın aksi takdirde istihdam sağlanmazsa sizin için iyi olmaz.

---

Vergi Politikası verginizi arttırmak için önemli unsurdur. Hangi vergi politikası en iyisi şu dur diyemem zira kullanım amaçları farklıdır. Yeri gelince düz oranlı iyi oluyor, yeri gelince kademeli. Ben bu save de düz oranlı tercih ettim. Oyun başında kişi başı vardı. Soldaki mavi kısımda düz oranlı verginlendirmenin gelir etkisini görüyorsunuz. Sağdaki kırmızı kısımsa kişi başına geçersem etkisini görüyorsunuz ve sarı kısımda eğer kişi başına geçersem vergi gelirim ne kadar düşeceğini gösteriyor. İnanılmaz bir fark. Kademeli vergilendirmeye geçersem artacak ama 3-5k seviyesinde artıyor ben tercih etmedim sebebi ise sanayicilerle aram çok kötü olacağı içindi.

---

Yatırım Havuzu oyundaki en önemli şeydir. Yatırım havuzu Aristokratlar veya Kapitalistlerin bu havuza yatırdıkları paradır. Bu para ile politikanız üzere çeşitli binaların ücretleri bu yatırım havuzundan karşılanır. Yukarıdaki fotoda gördüğünüz üzere tüm inşaat maliyetim yatırım havuzundan karşılanıyor ve yatırım havuzunun içinde 416M değerinde nakit var.

Fakat bu demek değil ki ben her binayı artık kasamdan gitmeden harcayabileceğim. Yatırım havuzunu belirleyen unsur politikasıdır.


Oyunda 5 adet ekonomi planı vardır. Bunlar sizin yatırım havuzu harcamanızı etkiler.
Gelenekselcilik: Tarımsal ekonomiyi destekler. Yani tarım binaları diktiğinizde yatırım havuzundan harcamanızı sağlar. Bu politikada YH'na aristokratlar daha çok katkı sağlar.
Tarımcılık: Gelenekselciliğin daha gelişmiş versiyonudur. Burada aristokratların YH'na katkısı çok daha artar. Tarım binaları diktikçe YH'nun gelişmesini sağlar.

Müdahalecilik: Daha çok sanayi binaları inşasını destekler. Kapitalistlerin YH'na katkısı burada artar.
Laissez-Faire: Tamamen sanayileşmek için biçilmiş bir kaftandır. Sanayi ve kaynak binalarının harcamalarını YH'dan karşılanmasını sağlar. Kapitalistlerin YH'na katkısı daha çok artar. Borç aldığınızda faizin düşürmesini sağlar. Oyunun en iyi politikalarından biridir.

Planlı Ekonomi: Yatırım havuzunu bitiren hamledir fakat beraberinde bir kaç yenilik getiriyor. Binaların mülkiyetini kamuya çevirebiliyor vs. Yine de bir kapital ekonomi kadar iyi değil.

Laissez-Faire'nin YH'na etkisi


Ek bir Tavsiye: Laissez-Faire gittiğinizde mutlaka sanayicileri mutlu etmeyi çalışın. Onlar sayesinde de inanılmaz bir YH katkı çarpanı ekleniyor.

Giderleri kontrol etmek gelir elde etmekten daha kolay ve daha verimlidir. Oyun başında benimde pek dikkat etmediğim ve sonradan dikkat ederek daha çok verim sağladığım bir kaç husustan bahsedeceğim.

Yukarıda devlet ve askeri bina mallarının pahalılığı hakkında bahsetmiştim hatta bu genelde bildirim olarak gelir. Bu bildirimi ben önceden pek önemsemezdim ama sonra önemsedikçe gelirimin inanılmaz arttığını fark ettim.

Bu bildirimdeki malların pazar fiyatını düşürmeniz önemlidir. Zira bu bildirimdeki malların fiyatı arttıkça sizi çok zarara sokuyor. Kışlalar ve devlet binaları size kar elde ettirmez fakat bu binalar mallarını pahalı aldıkça tıpkı diğer binalar gibi zarar ederler fakat bu binalar devletin olduğundan tüm zararı siz ödersiniz.


Örneğin Askeri binaların giderlerini görüyorsunuz. Bir savaş çıktığında ve tüm orduyu acemilerle kaldırdığımda inanılmaz askeri mal ihtiyacı oluyor. Eğer askeri malları üretmezsem veya dışarıdan almazsam bu masraf 3-4 Milyona kadar çıkıyor. Hatta ben bazen silah fabrikalarım kar etsin diye dışarıya sürekli silah satıp silahların ücretini pahalılaştırıyordum fakat fark etmiyordum ki bu da kışlaların zarar etmesine sebep olacak. Savaşta olmasam bile kışlam zarar ediyordu ve maliyeti bana yansıyordu. Mühim olan dengede tutmak.



Aynı mantık burada da geçerli. Devlet binaları için malların pahalılaşması bu bölümdeki giderin doğrudan artmasına sebep oluyor. Bu iki önemli gideri kontrol etmeniz sizin için faydalı olacaktır.

Oyunu oynama amacından biri de pazarı kontrol etmektir. Malların ne pahalı ne ucuz olması sizin için iyi olmaz. Malların fiyatı baz fiyatına yakın olması gerekir.

Bir bina dikerken neye göre inşa etmeliyim sorusunu burada size yanıt olarak gelir. Pahalı malların ikonu sarı şeklinde olur o malları üreten bina dikmeniz sizin için iyi olur. O malları baz fiyatına doğru çekmeniz gerekir. Fazla ucuzlatmanız da iyi olmaz.

---

Örneğin Late game petrol ihtiyacı inanılmaz derece artıyor. Abd olduğumdan petrol ihtiyacını kolaylıkla sağlayabiliyorum gördüğünüz üzere bilançodaki kazanç epey yüksek. Fakat diyelim ki çok abartıp petrol binası diktim ve petrolün pazar değeri ucuzladı. Bu zamanda zarar etmeye başlayacaktır. Burada yapmam gereken unsurlar ya üretim metodunu düşüreceğim ya da petrol ihtiyacını arttıracak yeni binalar dikmek olacaktır. Aynı zamanda petrol binası için kullanılan motor ve ulaştırmanın pahalı olmaması petrol binalarımın zarar etmesine sebep olmuyor.

---

İstihdam azaltmaksa bazen işe yarayan unsurdur. Normalde çalışan nüfus için vergi alırsınız fakat neden bunu azaltalım ki? Sebebi o binanın kar elde etmesi ve nüfusu etkin kullanmadır. Fotoda gördüğünüz üzere bir üretim metodunu arttırdığımda mal tüketim artacak fakat 270 bin işçi işsiz kalacak. Yani o kadar işçinin yapabileceği işi teknoloji ile yapabileceğim ve üretim binası 270 bin kişiye ödeyeceği maaşa gerek kalmayacak. Nüfusu az olan ülkeler için çok iyi bir durum çünkü ne kadar insan gücü o kadar çok fabrikalaşma.
Bu teknolojik gelişim aynı zamanda işçi ve çiftçilerin yavaş yavaş gücünü kırmayı sağlıyor. Siyaset kısmında bundan bahsedeceğim.

---

Bina inşa ederken en önemli diğer unsur o bölgedeki nüfustur. Nüfusu olmayan bir yere bina inşa etmenizin size bir katkısı olmayacak aksine o bölgeye ve size zararı olacaktır. Örneğin fotoda sülfür madeni inşa etmek için sağda artan istihdam kısmı görüyorsunuz. Bunu sağlayabilecek kadar nüfusun olması da yeterlidir. Hatta küçük nüfuslu kar elde ettirecek bir iki bina inşa etmeniz oranın refahını ve göçünü arttıracaktır.

---

Pazar ile alakalı en önemli sorunlardan biri de pazar erişiminin düşük olmasıdır. Kentlerini sanayileştirmeniz yetmez aynı zamanda altyapısını geliştirmeniz gerekir. Eğer yapmazsanız da orada üretilen mal orada kalır iç pazara ulaşamaz ve çeşitli yerlerdeki binaların mal ihtiyaçları kaynak kıtlığına kısaca iç krize sebep olursunuz. Pazar erişimi düşük olduğunda bu size bildirim olarak gelir bunu bildirimdeki vilayetlerin altyapısını geliştirerek arttırabilirsiniz. (liman veya demir yolu inşa ederek).


O yüzden demir yolundaki sübvansiyonu kaldırmayın aksi takdirde istihdam sağlanamaz ve pazarınız birden çöker. Demir yolundaki kar elde etmeyi veya zararı azaltmayı tabi sağlayabilirisiniz o da demir yolundaki üretimde kullanılan malların fiyatlarını ucuzlatmak ve ulaştırmanın fiyatını baz fiyatına doğru çıkarmak demir yollarının kar elde etmesini sağlar böylelikle sübvansiyon ücretiniz önemli ölçüde düşecektir. Benim save de ulaştırma çok ucuz olduğundan demir yolları kar elde edemiyordu ben de sübvanse ederek bu durumu gideriyordum.

Oyunda kaynaklar oldukça önemlidir. Bu kaynakları elde etmek için genişlemek veya ithal etmeniz gerekir. Early de demir, Mid de kömür ve Late de Petrol ihtiyacı şiddetle artıyor. Oyunda bunları gösteren bir harita yok ben burada hepsini gösteren bir link atacağım.

Kaynak Haritaları[imgur.com]

Bu haritalar rehberin yayınladığı tarihteki oyun sürümüne aittir. Yeni sürümlerde bunlar değişebilir.

Bu oyunda ekonomi kadar önemlidir. Genelde batılı devletler siyasete diğer devletlerden iyi başlıyor. Yerel yöneticiler ve dindarların çok güçlü oluşu çoğu devleti geri bırakıyor. Bunları yok etmenin 2 unsuru var:
1-Karşı devrim: Muhalefetteki potansiyel radikalcileri(aydınlar,sanayiciler,kır kesimi) kışkırtarak karşı devrim çıkartabilirsiniz. Bunu yapması zahmetlidir çünkü 1 değil en az 2 veya 3 grubu radikalleştirmeniz gerekir yoksa devrim barı tamamlanmaz yarıda kesilir. Belirli seviyede güçlü olmaları lazım. Olduğu takdirde çıkan devrimde taraf değiştirip savaşı kazanacaksınız. Savaşı kazanınca 1-2 kanun geçer ve karşı tarafın güçleri 0'a eşitlenir. Yine yerel yöneticiler kanunlarla güçlü olduklarından bir anda güçleneceklerdir onlar güçlenmeden hızlıca kanunları geçirin. Bu yöntem zahmetlidir ama yapabilirseniz en kısa güç kırma yöntemidir.

2- Devrimsiz olan daha barışcıl ve uzun yöntemdir. Yerel yöneticiler hangi kanunlardan siyasi güç elde ediyorsa onları yavaş yavaş kaldırmanız gerekir. Tüm kanunları üst üste geçirmeniz onların radikalleşip devrim yapmalarına sebep olursunuz. Her kanun geçirdiğinizde hangi kesim radikalleşiyor üzerinde yazar. -15 görüşünün üzerine çıktığında devrim yapmaya başlarlar. Ona göre kanun çıkarmaya çalışın.

Yerel yöneticileri yok etmek için: Serflik, kölelik, köylü askerler, monarşi, yerel polis ve ırsi yöneticileri kaldırmanız gerekir. Bu kanunların hepsi açıksa muhtemelen %50 ve daha fazlası güçlenir. Ama hepsini üst üste kaldırmaya çalışırsanız devrim çıkarırlar o yüzden daha dengeli yapmanız gerekir.

Güçlerini kıracak en büyük diğer unsursa oy hakkıdır ama toprağa dayalı oy hakkı seçerseniz onları daha güçlendirir nasıl olsa adamlar güçlü konumda başlıyor :D varlığa dayalı, statüye dayalı veya evrensel oy hakkı onların güçlenmelerine engel olacaktır.

Peki diyelim ki kanun geçirmek için istediğiniz grupları hükümete alıyorsunuz ve istediğiniz tüm veya çoğu kanunu geçirdiniz. Şimdi hala istediğiniz grupları kafanıza göre hükümette mi tutacaksınız? Elbette hayır bu oyundaki en büyük yanlıştır. Özellikle seçim olan ülkelerde bunu yapmayın.


Bir fransa oyunumu farklı platformlarda paylaştığımda herkes 127k radikal/116M sadık olmasına şaşırmıştı. Buradan fotoyu görebilirsiniz. Oyundaki çoğu kişi sadık ve radikallerin nasıl arttığını bilmiyor. 3 önemli faktör bunları etkiliyor:
1-Hayat standartlığı
Hayat standartlığı ne kadar yüksek oldukça radikaller azalır sadıkları. Aynı zamanda kanunlarla sosyal yardımlar yaptıkça HS dolaylı olarak artmasını sağlar. Vergilerin miktarını arttırdıkça buradan gelen radikal/sadık ona göre artar veya azalır. Aynı zamanda kanunlardan güvence altına alınan özgürlükleri geçirip ve kurumunu yükselttiğinizde HS oranlı sadıkları önemli ölçüde arttırır.

HS arttırmanın en önemli yolu ise halkın pazar fiyatlarına baz fiyatında veya daha ucuzuna erişebilmesidir. Yani ben kıyafeti mobilyayı basıp ne yapacam demeyin. Oldukça önemlidir.


2-Siyasi Hareketler
Siyasi Hareketler. Meşrutiyet düşük oldukça kafanıza göre siyasi grupları hükümete almanız siyasi gruplarının radikalleşmesini sağlar. Eğer seçim olan bir ülke iseniz hangi parti ne kadar kazandıysa onu hükümete alın zaten hükümet kur dediğinizde solda 3 buton çıkıyor. O butonlar meşrutiyeti yüksek tutacak şekilde sizin yerinize hükümet kuruyor.


3-Vilayet huzursuzlukları
Genelde yeni fethettiğiniz vilayetler hep husursuz olur. Bu da o vilayetin radikalleşmesine sebep olur. Otorite harcayıp o vilayetin husursuzluğunu azaltabilirsiniz veya daha genel yöntemle daimi polis teşkilatı kanunu geçirip, kurum seviyesini yükselttiğinizde vilayet husursuzluklarını epey bir düşürmüş olursunuz.

---

Oyunda en önemli mekaniklerden biriside nüfustur. Nüfus siyaseti doğrudan etkiliyordur.

Nüfus sekmesinde alt, orta ve üst tabakanın sıkıntılarını, kimlerden oluştuğunu ve güçlerini görebilirsiniz.


Nüfus diliminden çalışan nüfusun miktarını ve gücünü görebilirsiniz. Oyun başları tüm ülkelerde çiftçiler önde başlar. Sanayileştikçe işçi sayısı artar teknoloji arttıkça mühendis ve makinecilerin sayısı artmaya başlar. Buradaki önemli husus bu kesimlerin bir siyasi görüşü olmasıdır.


Köylüler çoğunlukla Kırsal kesimi destekler. Kapitalistler Sanayicileri, Bürokratlar aydınları gibi. bunların üzerine gelerek görebilirsiniz. Peki bunların desteklemesi ne işimize yarayacaktır?

Bunların desteklemesi seçimleri belirler. Eğer evrensel oylama kanunu varsa ülkedeki herkes oy kullanacağı için nüfusdaki miktara oranlı seçim sonuçları olur. Statüye dayalı ise okuryazar sahibi belirli kesimin oy kullanmasını sağlar. Varlığa dayalı ise zenginlerin oy kullanmasını sağlar. Toprağa dayalı ise arazi ve mülk sahiplerinin oy kullanmasını sağlar. O yüzden kanunlardan oylama sistemi sizin için çok önemlidir. Amerika evrensel oylama ile başladığından ben statüye çevirdim çünkü her seçimde nüfustan ötürü kır ve sendikalılar kazanıyordu bunu istemiyordum.

Rehberin başında bahsettiğim gibi Kapital bir ekonomi seviyorum. Bu da genelde çoğu oyunumda tercih ettiğim kanunlar:

---

Başkanlık Sistemi: Parlamenter Sistemle pek fark olmasada asıl seçme amacım otoriteden dolayıdır. Parlamenter sistem meşruluk kazancını daha da arttırıyor fakat benim için 100 otorite daha önemli.

Statüye Dayalı Oy Hakkı: Okuryazar kesimin oy kullanması daha önemli. Çiftçi ve işçilerin ne kadar az oy kullanması benim için daha önemli zira nüfusta önemli yer kapladığı için Kırsal ve Sendika kesimin yükselişine ve Sanayicilerin düşüşüne sebep oluyor. Tabi late game çiftçi ve işçilerin sayısı önemli derece azalmaya başlıyor o yüzden evrensel oy hakkına geçilebilir. Fakat yine de geçmezdim sebebi yine otorite puanından ötürü :D

Çok Kültürlülük: Oyunda göç mekaniği çok kırık bir mekanik. Nüfus kazanmanın en iyi yöntemie göçtür. Genişleyen ve büyüyen devletlerde çok milletli oluyor o yüzden tüm kültürleri kabul edilen kültür yapmanızı sağlıyor. Diğer kültürleri kabul edilen kültür yapmanız nüfusun siyasi etkisini de dolaylı etkileyecektir.

Tam ayrılma: Dindarların güçlü olması işime girmiyor. O yüzden koy rakıyı

Atanan Bürokratlar: Aydınların güçlenmesi ve vergilendirme oranını arttırmaktan ötürü

Profesyonel ordu: Normalde amerika ulusal muhafızla başlıyor bu sayede inanılmaz bir ordu çıkarıyor. Orta ve late game bu çok sıkıntı oluyor. Binlerce ordu çıkarmak çok maliyetli oluyor onun yerine profesyonele geçip daha kaliteli bir sistem daha iyi oluyor.

Güvenceye Alınan Özgürlükler: Hayat standarlığından dolayı radikalleri azaltma ve sadıkları arttırmaya büyük etki sağladığı için

---

Laissez-Faire: Fransızcada bırakın yapsınlar manasına gelen ağır sanayileşmenizi sağlayan politika. yukarıda fazlasıyla anlattım zaten.

Serbest Ticaret: Ticareti verimli kullanmak istiyorsanız şüphesiz bu yolu seçmelisiniz. Ticari rekabeti ve ticari yol hacmini arttırır ve en önemlisi ise ticarette giden bürokrasi çarpanını azaltır. Yani çok mal üretiyorsanız ve satmak istiyorsanız önünüzdeki engelleri büyük oranda kaldırıyor. Gümrük ile de kazanmak isteyebilirisiniz tabi orası da size kalmış.

Düz oranlı Vergilendirme: Vergilendirmede kesin bu tercihim dediğim olmuyor. Duruma göre değişiyor ama genel olarak düz oranlı tercihim oluyor.

Koloni sömürüsü: Koloni iskanı ile olan en önemli farkı o bölgedeki yerli devleti daha çabuk kışkırtmaya sebep oluyorsunuz.

Daimi Polis Teşkilatı: HS'nin radikallere etkisinden dolayı. Askeri olanı tercih etmiyorum çünkü askeri polis teşkilatı kargaşalarda nüfus kaybına sebebiyet veriyor ve askerlerin gücü artıyor.

Özel Okullar: Aydınların güçlenmesinden ötürü. Ayrıca Varlıklı kişiler eğitime daha kolay ulaşacağı için statüye dayalı oy hakkına dolaylı olarak çiftçi ve işçilerin bir kez aleyhine seçim oluyor.

Özel Sağlık Sigortası: Eğitim ile dediğim neredeyse aynı fakat nüfus sıkıntısı çekiyorsanız kamuya geçebilirsiniz.

---

İfade Özgürlüğü Hakkı: Teknoloji yayılımını önemli derece arttırdığı için tercih ediyorum.

Denetleyici kurumlar: Bu kesimdeki kanunlar tamamen tercihim diyemeyeceğim çünkü yerine göre değiştirebiliyorum. (sanayicilerin görüşlerinden dolayı)

Zorunlu İlkokul: Eğitim kurumunu iki seviye atlattığı için.

Kadınların Oy Hakkı: Nüfus sistemini kadınları da dahil ederek yeniden ele alıyor ve kadın iş gücünü önemli derece arttırıyor.

Fakir Kanunları: Erken oyun tercihimdir fakat duruma göre yükseltebiliyorum. Siyasi görüşlere ve ekonomik durumuma göre.

Göç Kontrolü yok: Ümit zortdağa selamlar ehem göç mekaniği kırık demiştik değil mi

Kölelik Yasağı: Yerel yöneticilerin gücünü kırmak için olmazsa olmaz.

Oyunu bu modlar ile oynuyorum fakat İngilizce şekilde. Rehberden ötürü oyun dilini Türkçeye aldım. Modlar Türkçe destekli değil ve yazılar hoş gözükmüyor.

https://steamhost.cn/steamcommunity_com/sharedfiles/filedetails/?edit=true&id=2902257608
Bildiğim tüm bilgileri buraya dökmüş oldum. Eksiklerim veya hatalarım olursa yazarsınız. İyi oyunlar